Miejskie wyspy ciepła i koncept miast-ogrodów

Miejska wyspa ciepła to zjawisko, badane przez klimatologów i urbanistów już od blisko 100 lat. Jednak większa świadomość środowiskowa społeczeństwa sprawia, że wysokie temperatury w przestrzeni miast są ostatnio częstym tematem dyskusji urbanistycznych i architektonicznych. Czy idea green cities może być odpowiedzią na problem miejskich wysp ciepła? I w jaki sposób deweloperzy wcielają ten koncept w życie? 

Osiedle Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Na czym polega zjawisko miejskiej wyspy ciepła? 

Miejska wyspa ciepła jest zjawiskiem, którego działanie obrazuje się przy pomocy porównywania temperatur – w miastach oraz poza ich granicami. Znacznie cieplej jest oczywiście wewnątrz aglomeracji, natomiast tam, gdzie udział terenów zielonych jest duży – termometry, zasadniczo, pokazują mniejszą liczbę „kresek”. 

Dlaczego w miastach jest cieplej niż poza ich granicami? 

Tym, co sprzyja tworzeniu się wysp ciepła, jest przede wszystkim wykorzystanie w przestrzeniach miast betonu, asfaltu i cegieł. To materiały pochłaniające dużo energii słonecznej, którą następnie oddają, podwyższając tym samym temperaturę powietrza. 

Niewystarczająca powierzchnia terenów zielonych, a także ruch samochodowy, ogrzewanie i klimatyzowanie budynków, działalność przemysłowa – to kolejne czynniki, które sprzyjają nasilaniu się zjawiska miejskich wysp ciepła i ich negatywnego wpływu na życie mieszkańców.  

Stres termiczny, udar cieplny i nie tylko 

Funkcjonowanie wewnątrz miejskich wysp ciepła wiąże się z wieloma negatywnymi następstwami. Wysokie temperatury zwiększają odczuwanie stresu termicznego, objawiającego się złym samopoczuciem oraz zmniejszeniem wydolności fizycznej i psychicznej. 

Co więcej, z badań, które przeprowadzili specjaliści Polskiej Akademii Nauk, wynika, że miejskie wyspy ciepła zwiększają również częstotliwość występowania przypadków udaru cieplnego, a także przewlekłych chorób układu oddechowego i krążenia1. 

Idea miast-ogrodów – urbanistyczne remedium na wysokie temperatury? 

O idei projektowania zielonych miast jako pierwszy pisał Ebenezer Howard, publikując pod koniec XIX wieku książkę „Miasta-ogrody jutra”. Choć dzieło brytyjskiego urbanisty powstało dawno temu, jego pomysły stanowią inspirację również dla współczesnych planistów i architektów.  

Parki, łąki kwietne i inne, pełne zieleni przestrzenie rekreacyjne, powstają w ramach rewitalizacji terenów miejskich. Czasami pojawiają się też wraz z nowymi osiedlami, tworząc sielskie enklawy przyrody, harmonijnie wpisane w tętniące życiem aglomeracje.  

Zieleń na terenie osiedla Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Zieleń miejska – jaka jest jej rola?  

Rośliny na terenach aglomeracji pełnią wiele różnych funkcji. Z jednej strony są one związane z większym komfortem mieszkańców, a z drugiej – z pozytywnym wpływem na środowisko.  

Zieleń w przestrzeni miejskiej odgrywa rolę „regulatora” temperatury. Latem zapewnia cień, a tym samym niweluje zjawisko miejskich wysp ciepła. Z kolei zimą izoluje od niskich temperatur te przestrzenie, w których występuje.  

Drzewa, krzewy i byliny pozytywnie wpływają również na jakość powietrza, poprawiają przemieszczanie się wód opadowych i przyczyniają się do lepszej izolacji przed hałasem. Co więcej, atrakcyjne tereny zielone są oczywiście przestrzeniami, w których mieszkańcy dużych aglomeracji oraz odwiedzający je turyści, mogą przyjemnie spędzać czas na łonie natury.

Zieleń na terenie osiedla Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Jak powstają miasta-ogrody?  

Planiści i architekci bardzo często stają przed trudnym wyzwaniem zaprojektowania przyjaznych środowisku i mieszkańcom terenów miejskich. W końcu idea green city, wypracowana przez Ebenezera Howarda, zakłada, że aglomeracje powinny charakteryzować się rozproszoną zabudową i wysokim procentowym udziałem zieleni.

Osiedle Jaśminowy Mokotów w Warszawie

W tym celu przeprowadza się rewitalizacje lub przekształcenia terenów niezabudowanych i poprzemysłowych w parki miejskie lub zrównoważone osiedla mieszkalne. To procesy, które powinny uwzględniać chociażby takie działania prośrodowiskowe jak: tworzenie ogródków i ogrodów, ścieżek rowerowych, zielonych skwerów oraz wprowadzanie na tereny inwestycji energooszczędnych rozwiązań technologicznych.   

Osiedle Nordhavnen w Kopenhadze, Jaśminowy Mokotów w Warszawie  

Przykładów ekologicznych osiedli jest wiele. Jednym z tych, które zasługują na szczególną uwagę jest Nordhavnen, wybudowane w portowej dzielnicy Kopenhagi. To inwestycja, której budowa była zasilana w całości energią odnawialną. Projekt uwzględniał powstanie m.in. parków kieszonkowych, czyli niewielkich i nieregularnych zielonych przestrzeni, tworzonych zwykle pomiędzy działkami budowlanymi. Dzięki nim nowa przestrzeń dla mieszkańców stolicy Danii, w jeszcze większym stopniu, spełniła założenia konceptu green cities.   

Podobnym przykładem z warszawskiego podwórka jest inwestycja Skanska – osiedle Jaśminowy Mokotów. Była to pierwsza w stolicy budowa zasilana w całości energią odnawialną. Projekt inwestycji zakładał stworzenie kameralnej przestrzeni do życia o ogrodowym charakterze.  

Zieleń na terenie osiedla Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Na terenie osiedla i w samych mieszkaniach pojawiło się wiele energooszczędnych rozwiązań, z zastosowania których słynie szwedzki deweloper – m.in.: stojaki rowerowe, miejsca parkingowe z możliwością dostosowania ich do ładowania samochodów elektrycznych, system smart home – Appartme by Skanska, czy system retencyjny, który magazynuje wodę opadową do podlewania zieleni na terenie inwestycji.  

Na terenie inwestycji nasadzono również wiele rodzimych gatunków roślin, które zostały wybrane na drodze konsultacji i rekomendacji biologów oraz ekologów. Są to m.in.: lipy, brzozy, wiśnie, jabłonie, ogniki, wierzby oraz śnieguliczki. 

Osiedle Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Co więcej, wraz z budową osiedla powstał Park Enklawa – zielony teren rekreacyjny, który Skanska postanowiła stworzyć nie tylko dla mieszkańców Jaśminowego Mokotowa.   

Park Enklawa na warszawskim Mokotowie  

Nowy park, który powstał wraz z inwestycją mieszkaniową Jaśminowy Mokotów, to ok. 8 500 m kw. terenu, na który wprowadzono ponad 40 gatunków roślin rodzimych i udomowionych, tworzących niezwykle przyjemną przestrzeń do relaksu na świeżym powietrzu.

Green cities – Park Enklawa przy osiedlu Jaśminowy Mokotów

Odwiedzający Enklawę mogą odpocząć nad brzegiem długiego na ok. 120 metrów jeziorka. Zadbano również o dzikich mieszkańców parku – wydzielono specjalne obszary, pełniące funkcje naturalnych schronień dla zwierząt.