Wielkanoc tuż, tuż…

Poszukiwacze niecodziennych smaków znajdą wiele ciekawych inspiracji wśród skandynawskich potraw wielkanocnych. Pieczony samodzielnie chleb, zapiekanka Janssons frestelse czy smörgåstårta (wytrawny tort kanapkowy) odmienią tradycyjny polski stół.

Skandynawowie bardzo lubią święta Wielkanocne. To czas na leniuchowanie w gronie najbliższych, jedzenie i wycieczki.

Słodkie zwyczaje – påskkärring

Mieszkańcy Skandynawii to w większości protestanci, dlatego święta obchodzone są na zasadzie kultywowania mieszanki obrzędów świeckich i dawnych zwyczajów chrześcijańskich. Dni wolne od pracy zaczynają się już w Wielki Czwartek. Wtedy przebrane za czarownice dziewczynki wędrują od domu do domu, zbierając słodki haracz: påskägg otwierane jajka, wypełnione łakociami (landrynkami, czekoladkami, suszonymi owocami). Tradycja ta nosi nazwę påskkärring i jest kultywowana od wieków, szczególnie w Szwecji. Skandynawowie, życząc sobie Wesołych Świąt, czyli w Szwecji: Glad Påsk, a w Norwegii i Danii: God Påske, spędzają Wielkanoc przy suto zastawionym stole lub wyruszają na ostatnie w sezonie szaleństwo na śnieżnych stokach.

Wielkanocne skandynawskie potrawy mięsne, dania z ryb i jajek

Popularnymi skandynawskimi potrawami świątecznymi są: pieczona jagnięcina z ziemniakami au gratin (zapieczonymi ze śmietaną i serem) i warzywami oraz Janssons frestelse (pokusa pana Janssona),  czyli ziemniaczana zapiekanka ze szprotkami, śmietaną, białym pieprzem i cebulą. 

Tradycyjnie skandynawskie potrawy z ryb to, m.in.: śledzie z otrębami, śledzie na słodko z goździkami, solone łososiowe grzbiety, suszone ryby oraz smörgåstårta, czyli tort kanapkowy. Tort ten przygotowywany jest zarówno na Wielkanoc, jak i Boże Narodzenie czy Sylwestra. To rodzaj kilkuwarstwowej kanapki przełożonej kremową pastą z jajek, majonezem lub sosem aioli, wędlinami, wędzonym łososiem, kawiorem, krabami, serami pomidorami, oliwkami i ogórkami. Dodatki można modyfikować według własnych preferencji. Smörgåstårta podawana jest na zimno i krojona jak tort.

Na wielkanocnym polskim stole doskonale sprawdzi się również gubbröra – szwedzka przystawka – sałatka. Przyrządza się ją z jajek ugotowanych na twardo, filetów z sardeli (ewentualnie sardynek lub śledzi), koperku, pietruszki i szczypiorku. Dodawane są do niej również ugotowane ziemniaki i kawior. Sałatkę podaje się z żytnim chlebem. Może być serwowana na zimno lub na ciepło w wersji przysmażonej na patelni.

Wielkanocny chleb, łakocie i skandynawskie napoje 

W Norwegii do większości potraw dodaje się rzeżuchę, a w Szwecji niemal do wszystkiego podawany jest knäckebröd, czyli chrupkie pieczywo z otrębami w kształcie okrągłych kromek oraz dobry ser. Rodzajem typowo świątecznego pieczywa jest vörtbröd. Od wszystkich innych wypieków różni się składem. Ciasto przygotowuje się z mąki rågsikt (to mieszanka: 60% mąki pszennej i 40% żytniej) z dodatkiem ciemnego piwa (najlepszy jest porter) lub napoju bezalkoholowego, np. julmustu. Julmust można zastąpić polskim kwasem chlebowym. Bardzo ważny jest też dodatek mieszanki aromatycznych przypraw, takich jak: kardamon, cynamon, imbir, goździki oraz rodzynki. W czasie świąt wielkanocnych vörtbröd pieczony jest w foremce w kształcie gołębia, dziób ptaka dekoruje się migdałem. Innym świątecznym skandynawskim pieczywem są bułeczki semla. Wypieka się je z mąki pszennej z dodatkiem kminku i podaje z bitą śmietaną lub zalane na talerzu gorącym mlekiem.

Tort marcepanowy i påskägg, czyli jajka wypełnione łakociami, to obowiązkowe skandynawskie wielkanocne łakocie. Tort marcepanowy zwany prinsesstårta (tort księżniczki) to szwedzkie ciasto pieczone z okazji świąt i innych ważnych uroczystości. Wielkanocna  prinsesstårta ma kolor zielony lub żółty. Składa się z biszkoptu przełożonego dżemem malinowym, bitą śmietaną i kremem waniliowym. Całość jest otulana dużym kawałkiem plastycznej masy marcepanowej.

Skandynawskie napoje to dopełnienie świątecznej celebracji. Najpopularniejsze są: brännvin oraz must. Must w wielkanocnym wydaniu nazywany påskmust, jest bezalkoholowy i w smaku zbliżony do ciemnego piwa. Brännvin to rodzaj likieru o aromacie cynamonowo-cytrusowym, konsystencją przypominający spirytusowy destylat.

Inne skandynawskie wielkanocne słodkości to chętnie przygotowywane samodzielnie: słodkie marcepanowe jajeczka z nadzieniem orzechowym, trufle, nugaty i karmelki. Na stołach cały czas stoją również pomarańcze i czekolada, najczęściej w postaci pralin z różnymi nadzieniami.

Dzięki skandynawskim potrawom polski świąteczny stół zyska wiele ciekawych smaków, którymi warto wzbogacić tradycyjne menu.