Przewodnik po murach warszawskiej Woli

Murale to gałąź miejskiej sztuki, która z roku na rok staje się na polskich ulicach coraz bardziej popularna. W swojej tematyce poruszają ważne problemy społeczne czy geopolityczne, często przypominając również o istotnych wydarzeniach z historii miasta. Nierzadko mają również pozytywną wartość ekologiczną – neutralizując zanieczyszczenia i stanowiąc skuteczne narzędzie w walce ze smogiem. Szukając alternatywnego sposobu na spędzenie lata w mieście, warto wybrać się na spacer szlakiem warszawskich murali, do czego idealnie sprawdzi się przewodnik po murach warszawskiej Woli – jednej z najbogatszych w murale dzielnic stolicy.

Antysmogowy mural Skanska na warszawskiej Woli

Czym są murale i skąd się wzięły w polskich miastach?

Murale, czyli wielkoformatowe malowidła ścienne, mają swoje korzenie w Meksyku, gdzie jeszcze w pierwszej połowie XX wieku ozdabiano nimi budynki użyteczności publicznej. W Polsce pierwsze murale powstawały już w czasach PRL, jednak ich funkcja była przede wszystkim reklamowa, a formą nie przypominały w niczym obecnego oblicza street artu.

W latach 90-tych pojawiły się pierwsze próby uatrakcyjniania ścian budynków muralami – z czasem zaczął to być sposób na odświeżenie starych i zapomnianych dzielnic i przyciągnięcie do nich turystów. Dzisiejsze murale istnieją w przestrzeni miejskiej po to, by nieść konkretne przesłanie i nakłaniać do podejmowania dialogu. Ten rodzaj sztuki plastycznej idealnie wpisuje się w coraz bardziej popularny nurt miejskiej sztuki. 

Najciekawsze murale warszawskiej Woli

Murale na warszawskiej Woli

Mural na 100-lecie Niepodległości Polski

Z okazji obchodów Stulecia Niepodległości Polski w 2018 roku Narodowe Centrum Kultury stworzyło kulturalny mural w sercu Warszawy – nieopodal ronda Daszyńskiego, którego autorką jest Katarzyna Bogucka. 

– Zależało nam upamiętnieniu rocznicy odzyskania Niepodległości w sposób radosny. Na muralu zobaczymy uśmiechnięte postaci grające na instrumentach, tańczące, słuchające – uczestniczące w kulturze. Chcemy by była to zachęta do radosnego obchodzenia Święta Niepodległości w gronie rodziny, przyjaciół, sąsiadów – tłumaczy prof. Rafał Wiśniewski, Dyrektor Narodowego Centrum Kultury. 

Mural „Rak’n’Roll”

Mirowski mural powstał z inicjatywy fundacji Rak’n’Roll na ścianie kamienicy przy ul. Wroniej, nieopodal skrzyżowania z ul. Grzybowską. Ma on stanowić znak wsparcia dla ciężarnych kobiet, które zachorowały na raka. 

– Weszliśmy w przestrzeń miejską, by pokazać, że Boskie Matki są wśród nas. Obraz namalował artysta od początku związany z fundacją i pięknie portretujący kobiety – Michał Warecki. Symboliczna boska jest piękna, kobieca, dostojna, refleksyjna. Kolorystyka obrazu energetyczna, wyrazista, mocna w swoim wyrazie – mówi Marta Ozimek-Kędzior, koordynatorka programu Boskie Matki z ramienia fundacji Rak’n’Roll. 

Mural „Kamienico”

Na ścianie kamienicy przy ul. Waliców, jeszcze pod koniec maja 2009 roku, powstał największy mural w Warszawie. Gładka, biała ściana z charakterystycznym czerwonym balonikiem oraz napisem „Kamień i co” autorstwa Wiktora Malinowskiego przykuwa uwagę już z daleka. Projekt ma przypominać o znikającej zabudowie przedwojennej Warszawy. Efekt wzmacnia sąsiedztwo osiedla „Za żelazną bramą”. 

Napis rozumieć można również jako wymowne zawołanie: „kamienico”. W takiej formie jeszcze dosłowniej odnosi się on do odchodzącego w niepamięć budynku, w którym mieszkali m.in. Władysław Szlengel – poeta żydowskiego pochodzenia piszący w języku polskim oraz Menachem Kipnis – śpiewak operowy, fotograf, dziennikarz i etnograf żydowski. 

Mural „Kobiety Woli”

Seria murali ”Kobiety Woli” zapoczątkowana została z okazji setnej rocznicy uzyskania przez Polki praw wyborczych – przedstawia ona sylwetki kobiet związanych z warszawską Wolą. 

Malowidło przy al. Solidarności 82a przedstawia uczestniczki Powstania Warszawskiego: Annę Wajcowicz ps. „Hanka Wołczanka”, Cywię Lubetkin ps. „Celina”, Wandę Sulerzyską ps. „Wanda”, a także pisarki Kadie Mołodowską i Apolonię Gajawiczyńską oraz rzeźbiarkę Teresę Żarnowej. Projekt został wykonany przez Dariusza Paczkowskiego oraz Anetę Paszek. 

Mural „Aqualoopa”

Twórcą pracy jest Igor Chołda, którego projekty wygrał konkurs organizowany przez Zakład Gospodarowania Nieruchomościami na warszawskiej Woli. Wielkoformatowe malowidło ma w artystycznej formie przedstawiać hasło: „Moda na Wolę”.  

– Hasło „Moda na Wolę” zainspirowało twórców z całej Polski. Wierzę, że nasz mural nie tylko wpisze się w otoczenie, ale także przyczyni się do tego, że skrzyżowanie ul. Żelaznej z al. Solidarności stanie się centralnym miejscem dzielnicy. Zwycięski mural budzi pozytywne emocje, pokazuje energię i różnorodność, które drzemią w naszej dzielnicy – mówi Mateusz Matejewski, dyrektor ZGN Wola. 

Tematycznie mural odnosi się do historii Woli oraz jej charakterystycznych punktów architektonicznych. Za inspiracje artyście posłużyły skojarzenia związane z życiem ulicznym dzielnicy: zielony skwer na skrzyżowaniu ul. Towarowej i al. Solidarności, gdzie stawały kiedyś cyrk i wesołe miasteczko, lokalne bazary czy też muzeum kolejnictwa. 

Mural „Czystość Jest?”

Mural przy ul. Żelaznej przedstawia napis „Czystość jest?” na tle poprzewracanych liter oraz znaków zapytania. Pracę stworzono w ramach programu „Inne miasto, inne życie” organizowanego przez Narodową Galerię Sztuki „Zachęta”, który dotyczy przemian organizacji przestrzeni miast w krajach postkomunistycznych. 

Malowidło zainspirowane unikalną typografią znajduje się na ścianie bocznej budynku Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej przy ul. Żelaznej. Swoją intensywną kolorystyką kontrastuje ono ze spokojnym, stonowanym otoczeniem okolicy. 

Tytułowa „czystość” ma podwójne znaczenie – pierwsze, oczywiste i dosłowne, odwołuje się do misji instytucji mieszczącej się w samym budynku. Drugi, przenośny sposób odczytania pracy jest dość przewrotny – wspomniane litery i znaki upodobnione są do scen odnoszących się do aktu seksualnego… I tego, co może być jego owocem. 

Mural przy ul. Wolskiej 58

Antysmogowy mural przy ul. Wolskiej jest ukłonem w stronę topografii i historii warszawskiej Woli. Projekt przedstawia ilustracje kultowych miejsc tej części miasta – m.in.: Muzeum Powstania Warszawskiego, Stację Muzeum, Rondo Daszyńskiego, Dworzec Zachodni oraz EXPO XXI, łącząc je z ilustracją zupełnie nowej przestrzeni. Jest nią osiedle NU! Warszawa Wola. 

Antysmogowy mural Skanska na warszawskiej Woli

Grafika nawiązuje do współczesnej, skandynawskiej szkoły minimalistycznego rysunku 2D – nie bez powodu. Pomysłodawcą muralu jest bowiem spółka mieszkaniowa Skanska, która na Woli rozpoczęła realizację swojej nowej inwestycji mieszkaniowej przy ul. Kolejowej przyczyniając się tym samym do rewitalizacji tej części Warszawy.  

Mural antysmogowy – jak to działa?

Murale poza funkcją estetyczną czy informacyjną mogą się również świetnie sprawdzać jako oczyszczacze powietrza. Ich antysmogowe właściwości to efekt zastosowania specjalnych farb fotokatalitycznych. To właśnie one, pod wpływem światła, unieszkodliwiają cząstki tlenku azotu, znajdujące się w powietrzu – są to jedne z najbardziej niebezpiecznych składowych smogu.  

Badając skuteczność specjalistycznych farb na budynkach w Manili, udowodniono, że w przeciągu 6 miesięcy redukcja szkodliwych cząstek zmniejszyła się o 26% w stosunku do sytuacji wyjściowej1. Co więcej, szacuje się, że 1 m kw. powierzchni pomalowanej farbą fotokatalityczną, oczyszcza powietrze w takim stopniu, w jakim robi to średniej wielkości drzewo. 

Podobną funkcję pełni np. wspomniany już wyżej mural przy ul. Wolskiej 58, jak również zaprojektowany przez Tytusa Brzozowskiego “oddychający” mural przy ul. Wschowskiej 10.