Jak projektować zieleń na osiedlach mieszkalnych?

Zieleń wokół osiedli mieszkaniowych stała się w ostatnich latach ważnym kryterium decyzyjnym podczas zakupu mieszkania. Rośnie świadomość Polaków dotycząca wpływu zieleni na komfort życia i co najważniejsze – zdrowie fizyczne i psychiczne. O tym, jakie funkcje pełnią rośliny przy budynkach mieszkalnych, jak zagospodarować roślinnie własny taras i o tegorocznych „zielonych trendach” rozmawiamy z Projektem Rośliny, założonym przez Olę Sieńko i Weronikę Muszkietę.

Jako Projekt Rośliny prowadzicie internetowy i stacjonarny sklep z roślinami, tworzycie bloga, a na dodatek wydałyście własną książkę – jak z tej perspektywy oceniacie kondycję polskiego sektora „zielonych” biznesów?

Bez wątpienia w ostatnich latach zauważamy rozkwit „zielonego sektora” – otworzyło się mnóstwo sklepów z roślinami oraz wiele roślinnych pracowni, w których prowadzone są warsztaty lub wykłady dotyczące uprawy domowej dżungli.

Widzimy też (i bardzo się z tego cieszymy!), że zieleń zaraża i jest coraz więcej roślinnych pasjonatów, którzy w mediach społecznościowych dzielą się swoją wiedzą, doświadczeniem i pomysłami związanymi z uprawą roślin.

Porównując 2022 do 2016 roku, kiedy zaczynałyśmy swoją przygodę, różnica jest naprawdę ogromna. Nie maleje również zapotrzebowanie na zieleń – chcemy się nią otaczać już nie tylko w mieszkaniach, więc roślinne biznesy wciąż prężnie się rozwijają. Wychodzimy z założenia, że jeśli coś się rozwija i rośnie w siłę, to kondycja jest bardzo dobra.

Jaśminowy Mokotów – osiedle pełne zieleni

Jaką funkcję pełnią rośliny przy budynkach mieszkalnych i dlaczego tak ważne jest ich odpowiednie dopasowanie?

Zieleń wokół osiedli mieszkaniowych stała się ważnym kryterium decyzyjnym podczas zakupu mieszkania. Rośnie świadomość Polaków dotycząca wpływu zieleni na komfort życia i, co najważniejsze, zdrowie fizyczne i psychiczne. Rozumiemy już, że roślinne otoczenie nie jest tylko ładnym dodatkiem wizualnym i że bardzo potrzebujemy zielonych miast, przede wszystkim ze względów ekologiczno-zdrowotnych. Rośliny w przestrzeni miejskiej obniżają temperaturę powietrza i powodują wzrost jego wilgotności, co jest zbawienne w czasie rekordowych letnich upałów, których ostatnio doświadczamy.

Nie można też nie wspomnieć o oczywistym, czyli o oczyszczającej funkcji roślinnych „filtrów” – dzięki zieleni możemy lepiej radzić sobie ze smogiem i spalinami. Rośliny wpływają też na poprawienie gospodarki wodnej w mieście – w ostatnich latach borykamy się z gwałtownymi ulewami, a im więcej zielonych pasów, skwerów czy choćby rabatek, tym szybciej duże ilości wody są przyjmowane do gleby, co zmniejsza ryzyko miejskich powodzi.

Następnym aspektem jest tworzenie naturalnych osłon chroniących przed hałasem – jeśli dobierzemy gatunki odpowiednie pod względem wysokości, ulistnienia i gęstości pokroju, możemy bardzo skutecznie wytłumić uciążliwe dźwięki.

Jaśminowy Mokotów – osiedle pełne zieleni

Nie możemy zapomnieć też, o tak ważnej części naszego codziennego życia, jaką jest wypoczynek i spędzanie czasu wolnego z bliskimi, a co za tym idzie – o społecznej i rekreacyjnej funkcji roślinnych nasadzeń. W otaczającą zieleń wkomponowane są elementy małej architektury, przy której mieszkańcy mogą się relaksować, dlatego bardzo ważny jest przemyślany projekt „skwerowego” krajobrazu. Ławka w pełnym słońcu i skrawek równo skoszonego trawnika z miniaturowymi krzewami raczej nie zachęcają do odpoczynku, ale siedzisko pod drzewem i przy bujnej kępie pachnącej lawendy – jak najbardziej.

W naszym przekonaniu zawsze trzeba pamiętać, że miasto jest nie tylko nasze – mieszkają w nim również dzikie zwierzęta i musimy starać się, aby ich warunki były jak najlepsze. Dzięki temu, że zazieleniając miasto, stwarzamy im miejsca do życia, możemy to życie później podglądać, co jest bardzo przyjemne i ciekawe.

Co trzeba wziąć pod uwagę przy projektowaniu zieleni na osiedlach mieszkaniowych? Jak dobiera się rośliny pod dany teren? 

Przede wszystkim ważne jest odpowiednie dla danej rośliny stanowisko – musimy brać pod uwagę nasłonecznienie, czyli orientację pod względem stron świata, a także rodzaj gleby i ewentualnie, przy bardziej wrażliwych gatunkach, stopień zanieczyszczenia środowiska w danym miejscu. Cieniolubny bluszcz nie stworzy nam bujnej okrywy południowej elewacji, z drugiej strony – młode sadzonki drzew zmarnieją bez słońca. Jeśli na jałowej, ubogiej ziemi wysiejemy trawnik, raczej nie będziemy cieszyć się puszystym zielonym dywanem, ale za to na takim stanowisku doskonale poradzi sobie łąka kwietna.

Tutaj płynnie przechodzimy do kwestii estetyki i spójności w projektowaniu. Musimy zweryfikować zieleń, która już znajduje się na danym terenie (bo to ona jest najlepszym wskaźnikiem warunków środowiskowych) i dopasować nowe rośliny, tak aby całe osiedle było wkomponowane w otaczający krajobraz i spójne wizualnie – to daje poczucie harmonii w miejscu, w którym żyjemy. Trzeba też dobierać gatunki rodzime, zgodne z naszą strefą klimatyczną, aby rośliny dobrze się adaptowały i tworzyły bioróżnorodne siedliska.

Co jeszcze? Aspekt praktyczny i bezpieczeństwo: roślinność nie może przeszkadzać, powinna być uzupełnieniem całości, dlatego trzeba przewidzieć np. jak wysokie będą posadzone drzewa albo czy krzewy wokół placu zabaw dla dzieci nie mają przypadkiem kolców albo trujących owoców.

Jaśminowy Mokotów – zieleń na terenie osiedla

Jaką roślinność stosować w częściach wspólnych budynków? Co, jeśli mamy bardzo mało miejsca wokół budynków?

Szukajmy inspiracji w nieco dalszym otoczeniu, weryfikujmy już istniejącą pobliską zieleń, a będziemy mieć pewność, że posadzone rośliny poradzą sobie na „podwórkowych” stanowiskach. W przestrzeni mocno ograniczonej budynkami stawiajmy raczej na roślinność niską i średnią z ewentualnymi pojedynczymi drzewami, które będą dawać cień w okresie letnim.

Jeśli mamy naprawdę bardzo mało miejsca, możemy skorzystać z takich genialnych rozwiązań, jak zielone dachy lub ogrody wertykalne (naścienne), wąskie trejaże z pnączami albo drzewa o koronach formowanych na płaskie szpalery czy palmety. Jeśli nie ma miejsca na ziemi – niech zielone wspina się do góry! Wbrew pozorom, pnącza i wertykalne nasadzenia wcale nie niszczą elewacji i nie powodują jej zawilgotnienia, a wręcz przeciwnie – osuszają ją i chronią.

Jakie są korzyści dla mieszkańców z tego typu inicjatywy, a jakie dla środowiska naturalnego?

Podobnie jak w przypadku drugiego pytania, ze względu na postępujące skutki ocieplenia klimatu niezbędne jest tworzenie jak największej liczby (przemyślanych!) nasadzeń, które dają nam po prostu ulgę: obniżają temperaturę, oczyszczają powietrze, wchłaniają nadmiar wody po ulewach, sprawiają, że miło jest przysiąść na chwilę na ławce, odpocząć, wyciszyć się i zatopić oczy w zieleni czy poobserwować pszczoły.

Jaśminowy Mokotów – zieleń na terenie osiedla

A właśnie – dodatkowo powinniśmy sadzić w mieście jak najwięcej roślin miododajnych, ponieważ troska o pożyteczne owady zapylające, szczególnie pszczoły i trzmiele, jest teraz szczególnie ważna. Bardzo cieszy nas widok niekoszonych miejskich trawników, które mienią się łąkowymi kwiatami – wreszcie coś zmienia się na lepsze!

Jak możemy zagospodarować roślinnie własny taras lub balkon?

Wszystko zależy od naszych upodobań estetycznych oraz intensywności nasłonecznienia tarasu/balkonu. Najważniejsze jest dobranie odpowiednich gatunków pod względem zapotrzebowania na światło, niezbędne jest również zapewnienie drenażu w donicach, aby nadmiar wody swobodnie z nich odpływał. W przypadku balkonu i tarasu można postawić na rośliny jednoroczne, które mają bardzo szybkie tempo wzrostu, co zagwarantuje nam niemal natychmiastowy, zielony „efekt wow” w naszej przestrzeni, a także sezonową osłonę w formie parawanu z pnączy – jeśli zależy nam na odgrodzeniu się od sąsiadów czy hałasu ulicy.

Jeśli postawimy na rośliny wieloletnie, musimy pamiętać o ich odpowiednim zimowaniu, czyli zabezpieczeniu donic przed mrozem i okrywaniu roślin na przykład agrowłókniną. Na rynku jest ogromny wybór przeróżnych doniczek ogrodowych, które można dobrać pod względem warunków przestrzennych i, oczywiście, naszego stylu i gustu.

Jaśminowy Mokotów – zieleń na terenie osiedla

Ostatnio bardzo modna jest również uprawa warzyw, owoców i ziół na balkonach – o ile nasz „zielony salon” nie znajduje się przy bardzo ruchliwej ulicy, warto skusić się np. na balkonowe truskawki, pomidorki koktajlowe czy prowansalską ziołową minigrządkę.

Jakie są tegoroczne „zielone trendy”?

Zielone trendy na ten rok są… bardzo kolorowe. Jeśli chodzi o tarasy i balkony, to cieszymy się z powrotu roślin naszego dzieciństwa, które były modne kilkanaście lat temu, np. surfinie, pelargonie, geranium, komarzyce, bluszczyki, winorośl, winobluszcz oraz wszystkie kwitnące rośliny jednoroczne.

Natomiast w przestrzeni miejskiej już od kilku lat możemy zauważyć, że nawet na skąpych w wolną przestrzeń osiedlach jak najbardziej można dostosować zieleń do krajobrazu wokół. W ten sposób sprawiając, że całość jest nieprzytłaczająca, estetyczna i spełnia swoje funkcje – czyli, słowem, da się!

Osiedle Mickiewicza – starodrzew zachowany na terenie inwestycji

Jeśli brakuje miejsca, rośliny osiągają pion lub wyższy poziom. Z kolei zielone ściany przeżywają w ostatnim czasie szczyt popularności. Zabawnym trendem są rośliny w nieoczywistych miejscach, np. pnącza zwisające z klatek podwieszonych do sufitu w kawiarniach tak, aby choć trochę zieleni w ogóle znalazło się w pomieszczeniu, nie ważne w jakiej formie. I dobrze!

Dodatkowo cieszy nas też niesłabnąca i bardzo pożyteczna moda na łąki kwietne, które można sadzić już nawet w większych donicach na słonecznych balkonach.