Miasta dla ludzi – od koncepcji Jana Gehla do współczesnych miast skandynawskich. Czy można przeszczepić tę ideę na polski grunt?

Co to jest „miasto dla ludzi”

Koncepcja miast dla ludzi powstała w trakcie trwających ponad pięć dekad badań prowadzonych przez profesora Jana Gehla. Ten pochodzący z Kopenhagi urbanista i architekt w swojej torii wyszedł od motywu tworzenia miast z perspektywy lotu ptaka. Dynamiczny rozwój technologii, transportu i motoryzacji wymusił potrzebę budowania miast z gęstymi sieciami komunikacyjnymi. Najważniejsze było efektywne połączenie wszystkich punktów oraz osiedlenie w miastach jak największej liczby mieszkańców. W takiej sytuacji zatracono zdolność do kierowania się potrzebami jednostki na etapie projektowania. Z map zaczęły znikać małe uliczki, zakamarki i parki, które były azylami, miejscami odpoczynku. Gehl nakazuje projektantom skoncentrowanie się na mieszkańcu, na jego potrzebach, zdrowiu i rozwoju osobistym.

Miasto dla ludzi to miasto, w którym odległości mierzone są prędkością marszową

Wszędzie można dostać się na piechotę. Miasto, które w naturalny sposób wyzwala potrzebę ruchu, to miasto, które dba o zdrowie swoich mieszkańców.

Zmiany urbanistyczne miast muszą – wg Gehla – być połączone z działaniami informacyjnymi. Władze miast mają obowiązek zachęcania do korzystania z nowych przestrzeni, wybierania transportu miejskiego, aktywnego i ekologicznego stylu życia. Miasta dla ludzi są możliwe jedynie przy wysokiej świadomości społecznej. Istotne są też oddolne działania, które zwiększają świadomość jednostek w kwestii konieczności dbania o środowisko naturalne i własne zdrowie. Wszystkie te elementy składają się finalnie na obraz tego w jakim otoczeniu funkcjonujemy. W tej koncepcji ważna jest również edukacja, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Działania informacyjne w szkołach powodują, że przyszłe pokolenia stają się świadomymi użytkownikami przestrzeni miejskich.

Miasto dla ludzi to opozycja dla miasta samochodów

   
Coraz częściej w centralnych częściach metropolii zamykane są place i uliczki, przestrzenie te oddawane są pieszym. Taki trend nie tylko wpływa pozytywnie na płynność przemieszczania się po mieście, sprawia, że jest ono bardziej przyjazne turystom, ale również mniej zanieczyszczone.

Miasto dla ludzi to miejsca przyjazne do życia i ekologiczne

Uwzględnianie koncepcji zrównoważonego rozwoju powinno iść w parze m. in., z: ograniczeniem ruchu samochodów w miastach, tworzeniem bioróżnorodności, np. poprzez:

• tworzenie ogrodów na dachach budynków, pasiek (pszczoły znakomicie aklimatyzują się w miastach, zanieczyszczenia miejskie są dla nich znacznie mniej niebezpieczne niż pestycydy),
• planowanie terenów zielonych spójnych gatunkowo z roślinnością dominującą naturalnie na danym terenie,
• tworzenie wewnętrznych, osiedlowych parków,
• segregacja odpadów,
• używanie materiałów biodegradowalnych.

Ważna również jest wysoka świadomość ekologiczna mieszkańców. Nasze dzisiejsze wybory będą kreowały rzeczywistość przyszłych pokoleń.

Najważniejszymi założeniami Gehla na poziomie projektowania jest zmiana świadomości architektów z pracy z bryłą na pracę z człowiekiem i dla człowieka. Rozszerzając zagadnienia urbanistyczne o elementy psychologii, profesor Gehl uwrażliwia współczesnych twórców na użytkownika danej przestrzeni. Człowiek, któremu żyje się komfortowo, będzie dbał o swoje otoczenie.

Wysoka świadomość ekologiczna oraz współpraca środowisk lokalnych to kolejne bardzo ważne zagadnienia, nad którymi pochyla się Gehl. Miasta skandynawskie to przestrzenie, w których widoczny jest bardzo silny trend dotyczący powtórnego używania, naprawiania i konserwacji np. sprzętów elektronicznych, rowerów. Przez zwiększające się z roku na rok tępo popytu na sprzęty  w wielu miastach skandynawskich rozpoczęto działania, które mają na celu osłabienie tej tendencji. Naprawy zepsutych przedmiotów są dokonywane za darmo w specjalnie stworzonych w tym celu miejscach.

Miasto dla ludzi to miasto dostępne

Bardzo ważnym aspektem nowoczesnego projektowania jest również zorientowanie na dostępność architektoniczną dla osób o różnego typu ograniczeniach w poruszaniu się. To kolejny punkt w dążeniu do miasta dla ludzi.

Miasto dla ludzi to miasto, które dba o swoich mieszkańców

Tkanka przestrzeni miejskiej, powinna dawać nie tylko schronienie, ale też wspomagać rozwój swoich lokatorów. Dzięki bogatej infrastrukturze roślinnej, bioróżnorodności, udogodnieniom i rozwiązaniom architektonicznych wspierającym przede wszystkim aktywność fizyczną i zgodne współżycie społeczności lokalnej. Idea ta może być wdrażana wszędzie.

Wyznacznikiem jakości miasta jest jego żywotność. Miasta powinny być budowane w taki sposób, by zachęcały do aktywności, by ludzie w nich przebywający z przyjemnością spotykali się, współuczestniczyli. To żywe i pulsujące organizmy, które współistnieją ze swoimi mieszkańcami oraz okoliczną przyrodą.

Skandynawskie standardy na polskim gruncie

Przenoszenie w rzeczywistość polskich miast rozwiązań skandynawskich rozpoczęło się wiele lat temu poprzez rewitalizację miejsc zapomnianych a społecznie istotnych.

Rewitalizacja to nie tylko remonty nieruchomości i dróg. To też działania, które mają na celu edukację mieszkańców, współpracę z lokalnymi przedsiębiorcami oraz poprawę więzi społecznych poprzez szeroko rozumiane działania kulturalne. Dlatego proces reaktywacji przestrzeni doskonale wpisuje się w koncepcję Jana Gehla.

Na polskim gruncie od kilku lat możemy też zaobserwować tendencję wdrażania standardów skandynawskich przez deweloperów, którzy z sukcesem promują ideę budowania dla ludzi.

Tego typu zasady projektowania wdraża firma Skanska np. w budownictwie mieszkaniowym. Powstające na warszawskim Mokotowie osiedle Holm House, oprócz konstrukcji tworzonych z biodegradowalnych materiałów, znakomitego, ergonomicznego designu wnętrz i infrastruktury, posiadać będzie m.in. wewnętrzne ogrody, solarną ławkę z możliwością ładowania sprzętów elektronicznych czy stację naprawy rowerów.

Pomiędzy pojęciem miasta przyszłości i miasta dla ludzi warto postawić znak równości.