Projektowanie uniwersalne – dlaczego dostępność architektoniczna jest ważna dla wszystkich?

3 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami. To dobry moment, aby przypomnieć, jak ważne jest tworzenie przestrzeni dostępnych dla wszystkich użytkowników. Coraz więcej budynków publicznych, biurowców i instytucji kultury uwzględnia potrzeby osób o różnym stopniu sprawności. Od kilku lat ten trend jest także widoczny w budownictwie mieszkaniowym. Jednym z pionierów takich działań jest Skanska, która jako pierwsza w Polsce stworzyła osiedle certyfikowane jako „Obiekt bez barier”.

Projektowanie bez barier = projektowanie uniwersalne?

Projektowanie bez barier najczęściej kojarzy się z dostosowaniem przestrzeni do potrzeb osób poruszających się na wózkach. To ważny aspekt, lecz podejście jest znacznie szersze. Obejmuje także osoby niedowidzące, niesłyszące, niskie, wysokie oraz tych, którzy mają czasowe ograniczenia sprawności. Z projektowania bez barier korzystają również rodzice z wózkami oraz seniorzy, dla których mobilność jest utrudniona.

W praktyce, w dostępności architektonicznej chodzi o to, aby każdy użytkownik mógł swobodnie korzystać z budynku oraz jego otoczenia. Bez szukania alternatywnych wejść, bez proszenia o pomoc i bez rezygnowania z części przestrzeni. Projektowanie bez barier wpisuje się w zasady uniwersalnego projektowania (ang. universal design). To podejście zakłada tworzenie miejsc, które są intuicyjne, czytelne i wygodne dla wszystkich, niezależnie od wieku, sytuacji życiowej czy stopnia sprawności.

>> To ciekawe: Mieszkanie bez barier

Powiązane inwestycje

Holm House

Warszawa, Mokotów, ul. Zdziechowskiego

NU Warszawa Wola

Warszawa, Wola, ul. Kolejowa

Jaśminowy Mokotów

Warszawa, Mokotów, ul. Białego Dębu

Konkretne rozwiązania dostępności w budownictwie mieszkaniowym

W projektowaniu osiedli kluczową rolę odgrywa dostępność. Aby ją zapewnić, stosuje się szereg rozwiązań, które odpowiadają na potrzeby różnych grup mieszkańców.

Dostępność architektoniczna dla osób z niepełnosprawnościami zaczyna się od wejścia do budynku

Jednym z najważniejszych elementów w projektach są wejścia z poziomu terenu. Dzięki nim nie trzeba pokonywać schodów przy wejściu do budynku. W miejscach, gdzie to konieczne, stosowane są odpowiednie podjazdy.

Istotną rolę odgrywa też sposób rozmieszczenia elementów codziennego użytku. Klamki, domofony i wyłączniki światła umieszczone są tak, aby mogły z nich korzystać także osoby na wózkach. W windach stosuje się czytelne panele dotykowe oraz komunikaty dźwiękowe. Z kolei dobór materiałów wykończeniowych zapewnia odpowiedni kontrast, co ułatwia orientację osobom słabowidzącym.

Mieszkania bez barier: uniwersalne i dostępne dla wszystkich

Dostępność dotyczy także samych mieszkań. W certyfikowanych inwestycjach Skanska aż 40% lokali projektujemy tak, aby można je było łatwo dostosować do potrzeb osób z niepełnosprawnościami — zarówno na etapie wykończenia, jak i późniejszych zmian w układzie funkcjonalnym. We wszystkich mieszkaniach dbamy o rozwiązania, które umożliwiają proste dopasowanie przestrzeni do zmieniających się potrzeb życiowych, niezależnie od etapu życia czy czasowych ograniczeń sprawności.

Podejście Skanska do projektowania uniwersalnego 

Skanska od lat rozwija standard dostępności i wprowadza go w kolejnych inwestycjach, traktując go jako integralną część filozofii firmy. Współpraca z Fundacją Integracja i certyfikacja budynków w standardzie „Obiekt bez barier” w wielu inwestycjach takich jak: Holm House, Nu czy Solen potwierdzają, że to podejście przynosi wymierne efekty. Projektowanie uniwersalne jest naturalnym kierunkiem rozwoju odpowiedzialnego budownictwa.

>> Przeczytajmy: Mieszkanie dla seniora. O ponadczasowym podejściu do aranżacji wnętrz

Dlaczego projektowanie bez barier jest potrzebne?

Największe trudności w codziennym funkcjonowaniu napotykają osoby z ograniczoną sprawnością ruchową. To grupa obejmująca zarówno osoby młode po wypadkach, jak i seniorów. Trudności sprawiają nie tylko progi, ale również wąskie korytarze, brak wind czy podjazdów. Z tych samych powodów bariery architektoniczne stanowią wyzwanie dla rodziców niemowląt. Wózek dziecięcy w wąskim przejściu lub na schodach to realny problem.

Widać więc, że projektowanie uniwersalne nie jest skierowane wyłącznie do osób z trwałymi niepełnosprawnościami. Ułatwia ono funkcjonowanie wielu grup społecznych, które na co dzień mierzą się z ograniczeniami ruchu.

Kluczowym elementem jest tu empatia i spojrzenie na przyszłych użytkowników z perspektywy ich praktycznych potrzeb. Projektanci powinni przewidywać różne sytuacje życiowe i tworzyć uniwersalne przestrzenie, które odpowiadają na jak najszersze spektrum możliwości.

Standardy i prawo dotyczące projektowania bez barier

Dostępność jest regulowana przez Prawo Budowlane oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 2002 roku. Dokumenty te określają, że budynki powinny być dostosowane do potrzeb osób z dysfunkcjami. Brakuje jednak szczegółowych wytycznych określających konkretne rozwiązania techniczne dla mieszkań bez barier. Dlatego wielu deweloperów korzysta z dodatkowych standardów, które uzupełniają obowiązujące przepisy.

Jednym z najważniejszych jest certyfikat „Obiekt bez barier” stworzony przez Fundację Integracja. Początkowo obejmował on obiekty publiczne, biurowce oraz instytucje kultury. Skanska była pierwszym deweloperem, który poddał swoje inwestycje audytowi Fundacji. Z czasem spółka rozpoczęła współpracę nad rozszerzeniem certyfikacji także na budownictwo mieszkaniowe. W 2018 roku I etap osiedla Holm House jako pierwszy w Polsce otrzymał certyfikat „Obiekt bez barier” dla inwestycji mieszkaniowej.

>> Warto przeczytać: Projektowanie uniwersalne to filozofia tworzenia przestrzeni i otoczenia – rozmowa z Iwoną Benek

Potrzeba adaptacji i dostępności architektonicznej: podsumowanie

Budownictwo uniwersalne to budownictwo dostępne dla wszystkich – niezależnie od wieku, kondycji czy sytuacji życiowej. To podejście nie tylko ułatwia codzienne funkcjonowanie, lecz także zwiększa niezależność i bezpieczeństwo użytkowników. Dzięki wdrażaniu standardów projektowania uniwersalnego nowe osiedla stają się miejscami, które odpowiadają na realne potrzeby społeczności i zapewniają komfort na każdym etapie życia.

Dostępność architektoniczna: FAQ

1. Co to jest przeszkoda architektoniczna?

Przeszkodą architektoniczną (lub barierą architektoniczną) nazywamy utrudnienia, które występują w budynku i jego okolicy. Utrudniają lub uniemożliwiają swobodne poruszanie się m.in. osób z niepełnosprawnościami.

2. Jaka jest definicja projektowania uniwersalnego?

Definicja projektowania uniwersalnego została określona przez ONZ w Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych w dniu 13 grudnia 2006 roku:

„Uniwersalne projektowanie oznacza projektowanie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania” [1].

3. Po co 3 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami?

Celem Międzynarodowego Dnia Osób z Niepełnosprawnościami jest zwiększenie świadomości publicznej na temat ograniczeń i potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami. To także czas na podsumowanie dokonań i planowanie przyszłych działań krajów członkowskich ONZ w obliczu znoszenia barier architektonicznych.

[1] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20120001169/O/D20121169.pdf (dostęp: 28.11.2025).