Miejskie wyspy ciepła i koncepcja miast ogrodów: co je łączy?

Miejska wyspa ciepła to zjawisko, które badane jest przez klimatologów i urbanistów od blisko 100 lat. Coraz większa świadomość środowiskowa społeczeństwa sprawia, że wysokie temperatury w przestrzeni miast stają się ostatnio częstym tematem dyskusji również samych mieszkańców aglomeracji. Czy idea green cities może być odpowiedzią na problem miejskich wysp ciepła? Czym są miasta ogrody? W jaki sposób deweloperzy wcielają wspomniany koncept w życie?

Aktualizacja tekstu: 28.07.2025

Osiedle Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Miejska wyspa ciepła: co to jest?

Miejska wyspa ciepła jest zjawiskiem, którego działanie obrazuje się przy pomocy porównywania temperatur – w miastach oraz poza ich granicami. Znacznie cieplej jest wewnątrz aglomeracji, natomiast tam, gdzie udział terenów zielonych jest duży – termometrypokazują mniejszą liczbę „kresek”.

„Betonozy” i zielone wyspy: dlaczego w miastach jest cieplej niż poza ich granicami?

Tym, co sprzyja tworzeniu się miejskich wysp ciepła, jest przede wszystkim wszechobecność betonu, asfaltu i cegieł. To materiały pochłaniające dużo energii słonecznej, którą następnie oddają, podwyższając tym samym temperaturę powietrza. Często na rzecz tworzenia równych i uporządkowanych skwerów wycina się drzewa oraz likwiduje pasy zieleni – zastępując je nagrzewającymi się płytami, które w miesiące letnie sprawiają często więcej szkody niż pożytku. Taka nawierzchnia może nagrzewać się do wysokich temperatur i prowadzić np. do bolesnych poparzeń łap zwierząt.

Niewystarczająca powierzchnia terenów zielonych, a także ruch samochodowy, ogrzewanie i klimatyzowanie budynków, działalność przemysłowa – to kolejne czynniki, które sprzyjają nasilaniu się zjawiska miejskich wysp ciepła i ich negatywnego wpływu na życie mieszkańców.

To może Cię zainteresować:

>> Miasto przyjazne dzieciom: jak budować przestrzeń publiczną dla najmłodszych?

>> Czym są miasta sprzyjające długowieczności?

Współczesna architektura może sprzyjać stresowi termicznemu, udarom cieplnym i nie tylko

Funkcjonowanie wewnątrz miejskich wysp ciepła wiąże się z wieloma negatywnymi następstwami – zarówno dla ludzi, jak i zwierząt. Wysokie temperatury zwiększają odczuwanie stresu termicznego, objawiającego się złym samopoczuciem oraz zmniejszeniem wydolności fizycznej i psychicznej.

Co więcej, z badań, które przeprowadzili specjaliści Polskiej Akademii Nauk, wynika, że miejskie wyspy ciepła zwiększają również częstotliwość występowania przypadków udaru cieplnego, a także przewlekłych chorób układu oddechowego i krążenia.

Czy koncepcja miast ogrodów to urbanistyczne remedium na wysokie temperatury?

O idei projektowania tzw. zielonych miast jako pierwszy pisał Ebenezer Howard. Opublikował on pod koniec XIX wieku książkę „Miasta-ogrody jutra”. Choć dzieło brytyjskiego urbanisty powstało dawno temu, jego pomysły stanowią aktualnie inspirację dla współczesnych planistów i architektów.

Parki, łąki kwietne, aleje i inne, pełne zieleni przestrzenie rekreacyjne powstają w ramach rewitalizacji terenów miejskich. Czasami pojawiają się też wraz z nowymi osiedlami, tworząc sielskie enklawy przyrody, harmonijnie wpisane w tętniące życiem aglomeracje. Koncepcja Howarda – miasta-ogrodu – to prawdziwa inspiracja dla współcześnie żyjących urbanistów, którzy szukają równowagi pomiędzy samowystarczalnymi ekosystemami a potrzebami ludzi.

>> Sprawdź: Rośnie znaczenie przestrzeni wspólnych na osiedlach. Sprawdź, jak mogą wpłynąć na komfort życia

Zieleń na terenie osiedla Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Zielone wyspy miejskie – jaka jest ich rola?

Rośliny na terenach miast pełnią wiele różnych funkcji. Z jednej strony są one związane z większym komfortem mieszkańców, a z drugiej – z pozytywnym wpływem na środowisko.

Zieleń w przestrzeni miejskiej odgrywa rolę „regulatora” temperatury. Latem zapewnia cień i niweluje zjawisko miejskich wysp ciepła. Z kolei zimą izoluje od niskich temperatur te przestrzenie, w których występuje.

Bliskość drzew, krzewów i bylin pozytywnie wpływa również na jakość powietrza, poprawia retencję wód opadowych i przyczynia się do lepszej izolacji przed hałasem. Co więcej, atrakcyjne tereny zielone są oczywiście przestrzeniami, w których mieszkańcy dużych metropolii oraz odwiedzający je turyści mogą przyjemnie spędzić czas na łonie natury.

>> Przeczytaj: Ogrodnictwo partyzanckie (Guerrilla Gardening) – czy można upiększać publiczne tereny zielone?

Zieleń na terenie osiedla Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Jak wygląda realizacja koncepcji miast ogrodów?

Planiści i architekci jako normę przyjmują projektowanie terenów miejskich, które będą przyjazne środowisku i mieszkańcom. Idea green city, wypracowana przez Ebenezera Howarda, zakłada, że przestrzenie użyteczności publicznej oraz mniejsze aglomeracje powinny charakteryzować się rozproszoną zabudową i wysokim procentowym udziałem zieleni.

By jak najlepiej zrealizować koncept miasta ogrodu, inwestorzy przeprowadzają rewitalizacje lub przekształcenia terenów niezabudowanych i poprzemysłowych w parki miejskie lub zrównoważone osiedla mieszkalne. To procesy, które uwzględniają chociażby takie działania prośrodowiskowe jak: tworzenie ogródków i ogrodów, ścieżek rowerowych, zielonych skwerów oraz stosowanie energooszczędnych rozwiązań technologicznych.

>> To może Cię zaciekawić: Ogrody na dachach: miejskie oazy zieleni

Osiedle Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Współczesne inwestycje w świetle miast ogrodów

Przykładów ekologicznych osiedli jest wiele. Jednym z tych, które zasługują na szczególną uwagę jest Nordhavnen, wybudowane w portowej dzielnicy Kopenhagi. To inwestycja, której budowa była zasilana w całości energią odnawialną. Projekt uwzględniał powstanie m.in. parków kieszonkowych, czyli niewielkich i nieregularnych zielonych przestrzeni, tworzonych zwykle pomiędzy działkami budowlanymi. Dzięki nim nowa przestrzeń dla mieszkańców stolicy Danii w jeszcze większym stopniu spełniła założenia konceptu green cities.

Jaśminowy Mokotów w obliczu idei miast-ogrodów

Podobnym przykładem, tym razem z warszawskiego podwórka, jest inwestycja Skanska – osiedle Jaśminowy Mokotów. Była to pierwsza w stolicy budowa zasilana w całości energią odnawialną. Projekt inwestycji zakładał stworzenie kameralnej przestrzeni do życia o ogrodowym charakterze.

Na terenie osiedla i w samych mieszkaniach pojawiło się wiele zrównoważonych rozwiązań, z zastosowania których słynie szwedzki deweloper – m.in.:

• stojaki rowerowe,
• miejsca parkingowe z możliwością dostosowania ich do ładowania samochodów elektrycznych,
• system smart home,
• system retencyjny, który magazynuje wodę opadową do podlewania zieleni na terenie inwestycji.

Na Jaśminowym Mokotowie nasadzono również wiele rodzimych gatunków roślin, które zostały wybrane na drodze konsultacji i rekomendacji biologów oraz ekologów. Są to m.in.: lipy, brzozy, wiśnie, jabłonie, ogniki, wierzby oraz śnieguliczki.

Co więcej, wraz z budową osiedla powstał Park Enklawa – zielony teren rekreacyjny, który Skanska postanowiła stworzyć nie tylko dla mieszkańców Jaśminowego Mokotowa.

>> Zobacz: Zielone miasta – idealna przestrzeń do życia

Zieleń na terenie osiedla Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Park Enklawa na warszawskim Mokotowie 

Nowy park, który powstał wraz z inwestycją mieszkaniową Jaśminowy Mokotów, to ok. 8 500 m kw. terenu, na który wprowadzono ponad 40 gatunków roślin rodzimych i udomowionych, tworzących niezwykle przyjemną przestrzeń do relaksu na świeżym powietrzu.

Odwiedzający Enklawę mogą odpocząć nad brzegiem długiego na ok. 120 metrów jeziorka. Zadbano również o dzikich mieszkańców parku – wydzielono specjalne obszary, pełniące funkcje naturalnych schronień dla zwierząt.

Osiedle Jaśminowy Mokotów w Warszawie

Idea miasta ogrodu: podsumowanie

Miejskie wyspy ciepła to dobrze znane zjawisko, które wpływa negatywnie na komfort życia mieszkańców miast. Koncepcja miast ogrodów, zaproponowana przez Ebenezera Howarda, może być rozwiązaniem tego problemu. W myśl idei green cities zwiększa się udział terenów zielonych, które regulują temperaturę, poprawiają jakość powietrza i izolują przed hałasem.

Green cities – Park Enklawa przy osiedlu Jaśminowy Mokotów

Realizacja koncepcji miast ogrodów wymaga rewitalizacji terenów miejskich oraz stosowania energooszczędnych technologii. Przykłady takie jak Nordhavnen w Kopenhadze i Jaśminowy Mokotów w Warszawie pokazują, że możliwe jest harmonijne połączenie natury z urbanistyką.